Lặn bắn cá là một môn thể thao nguy hiểm, hàng năm trên thế giới đều có rất nhiều người mất mạng vì môn thể thao này, còn bị thương nặng, nhẹ thì không thể thống kê được. Lặn bắn cá lại là một môn thể thao không được nhiều người có cảm tình vì quan điểm về nhân đạo và bạo lực của họ. Tuy nhiên lặn bắn cá vẫn là một môn thể thao quyến rũ, đầy đam mê với những người đàn ông, những người chơi môn thể thao này thường ít khi từ bỏ trừ khi vì những lý do đặc biệt không thể vượt qua được.

Trong khuôn khổ bài viết này tôi xin được nêu lên một số nguy hiểm thường gặp nhất trong môn thể thao lặn bắn cá. Các số liệu, các ý kiến đánh giá, các lời khuyên trong bài này là do đọc, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm mà có, chúng không có giá trị để nghiên cứu, cũng không có cơ sở khoa học gì để chứng minh. Các lời khuyên cũng không phải là của các chuyên gia, các nhà chuyên môn vì vậy thấy bổ ích hay không tuỳ vào đánh giá của mỗi bạn.

Bị ngất khi lặn tự do – Shallow water blackout (syncope)

Lưu ý : trong mục này tôi xin nhấn mạnh là hiện tượng ‘’bị ngất khi lặn tự do’’ chứ không phải là ‘’lặn bắn cá’’ tôi xin giải thích một chút như sau :

Lặn tự do là lặn không có thiết bị hỗ trợ cho việc thở dưới nước như : bình dưỡng khí, ống thở của máy nén khí, v.v. (ở Việt nam mình còn gọi là lặn vo). Lặn tự do được sử dụng trong rất nhiều môn thể thao như lặn để lấy thành tích, lặn để quay phim, chụp ảnh dưới nước, khúc côn cầu dưới nước, v.v.

Lặn bắn cá là một môn thể thao chủ yếu là lặn tự do, cũng có nơi cho phép dùng thiết bị lặn cho một số trường hợp như lặn bắn cá sư tử chẳng hạn, nhưng thường thì cấm. Còn ở một số nước không có quy định về lặn bắn cá thì tôi không có ý kiến. Nhưng vì rất nhiều lý do khác nữa mà lặn bắn cá vẫn dùng lặn tự do là chính vì vậy dùng cụm từ ‘’bị ngất trong lặn tự do’’ là chính xác nhất.

Bị ngất trong khi lặn tự do có thể giải thích như sau : bạn bị ngất do nhịn thở quá lâu, là do lượng oxy trong máu thiếu dẫn đến trung ương thần kinh của bạn bị tê liệt tạm thời, bạn sẽ mất ý thức và mất kiểm soát đối với cơ thể, gần như 100% là sẽ chết sau 2 phút nếu bạn không gặp may mắn (ví dụ được đồng đội phát hiện và cứu kịp). Nguyên nhân bị ngất tôi không có đủ trình độ và cơ sở khoa học để phân tích nhưng có thể nêu lên một số ý kiến lượm lặt được như sau : khi bạn lặn lâu bạn sẽ thiếu oxy trong máu, nhưng không phải oxy là nguyên nhân chính thúc đẩy cơ thể của bạn có phản ứng thở mà là lượng CO2 tích luỹ trong máu mới là nguyên nhân chính. Các người lặn lâu năm thường có khả năng kìm chế sự thúc đẩy phải hít thở của cơ thể, do thời gian dài quen với phản ứng này của cơ thể và do họ luyện tập. Nhưng đôi khi chính những thành công của sự luyện tập này lại đem lại nguy hiểm cho chính bản thân họ, sự thiếu oxy trong não không được cảnh báo chính xác, nó lại không tồn tại cùng một lúc với với sự thôi thúc phải hít thở, và nó có thể đến sớm hơn và bạn sẽ bị ngất (xem thêm : kỹ thuật tăng thông khí trong lặn tự do). Việc mô tả một nguy hiểm thường xoay quanh các câu hỏi : với ai, khi nào, ở đâu, tại sao và làm thế nào để tránh. Vậy xin bắt đầu :

Với ai : Bị ngất trong khi lặn tự do có thể xảy ra với bất cứ ai lặn tự do dù người đó là vận động viên lặn hay người lặn có nhiều kinh nghiệm. Trớ trêu thay hiện tượng này lại hay xảy ra với những người đang lúc xung sức nhất, các bạn trẻ, các vận động viên, những người luôn luôn muốn phá vỡ cực hạn của mình để có thể lặn lâu hơn, sâu hơn, nghỉ ít hơn.

Ở đâu : Bị ngất khi lặn tự do có thể xảy ra bất cứ ở đâu, ngay cả ở trong bồn tắm, trong bể bơi, ở sông hồ hay biển, ở nhiệt độ lạnh hay ấm, ở mọi độ sâu, ở đây độ cao của nước không hề làm bớt rủi ro. Hiện tượng thường xảy ra rất đột ngột và khó phân biệt dù đồng đội đang theo dõi bạn lặn.

Khi nào : xảy ra thường xuyên và không có báo trước. Rất ít có những dấu hiệu, những biểu hiện của cơ thể báo trước tình trạng này nhưng người ta cũng thống kê được một số biểu hiện được chính những người thợ lặn tự cảm nhận được hay do đồng đội của anh quan sát thấy những biểu hiện của anh ta như :

Thợ lặn cảm thấy : lúc chuẩn bị lặn cảm thấy ngứa ran ở tứ chi, cảm thấy nổi lềnh bềnh khác thường, cảm thấy phấn khích khác thường. Lúc ở dưới sâu cảm thấy thoải mái khác thường, cảm giác biến mất mong muốn thở hoặc nổi lên để thở (lúc này bạn đã thiếu oxy trầm trọng)

Lúc bạn đang nổi lên : cảm thấy nặng, nóng ở bắp đùi (kể cả khi bạn đã nổi lên bề mặt), rối loạn thị giác nhỏ hoặc mắt cảm thấy tối đi đáng kể, cảm giác thoải mái kéo dài bất thường.

Các đồng đội của bạn có thể thấy các biểu hiện của bạn như : trên mặt nước môi tái xanh, mặt tái nhợt, không còn biểu hiện nhanh nhẹn, thở không đều hoặc không bỏ được ống thở ra . Khi ở dưới đáy : thời gian quá lâu chưa thấy nổi lên, nằm im không cử động, vị trí nằm rất bất thường hoặc vật vờ theo dòng nước, thổi ra bong bóng nước, run bần bật. Lúc nổi lên : thả rơi thắt lưng chì (do bạn muốn nổi nhưng không có sức), run bần bật, chân không đạp nước nữa, thổi ra bong bóng, cơ thể cứng đơ có thể từ từ chìm dần.

Trong thực tế vì tình trạng thiếu oxy và trạng thái tinh thần tách rời nhau nên khi não thiếu oxy mà tinh thần vẫn cảm thấy hưng phấn tiếp tục lặn. Không giống như chết đuối bạn còn có khoảng 6 đến 8 phút trước khi tổn thương não và tử vong ; bị ngất khi lặn bạn chỉ có 2 phút trước khi chết do não thiếu oxy nước lập tức tràn vào phổi dẫn đến năo nhanh tróng tử vong. Mặc dù có thể kể ra được một số biểu hiện trên nhưng những biểu hiện này không phải lúc nào cũng có, mỗi người có nhưng biểu hiện khác nhau, và ngay cả đối với một người biểu hiện này không phải lúc nào cũng giống nhau vì vậy đa số những trường hợp đáng tiếc là không có tín hiệu gì báo trước.

Tại sao : Ngất là do hiện tượng não thiếu ôxy nhưng vì sao não thiếu oxy, có rất nhiều nguyên nhân, cũng không biết có tài liệu nào có kết luận đáng tin cậy hay không nhưng tôi cũng xin liệt kê một số nguyên nhân mà tôi được biết :

Do vượt quá giới hạn của bạn (bạn lặn lâu hơn khả năng của bạn).

Do kiệt sức : nguyên nhân kiệt sức có thể do tình trạng sức khoẻ của bạn không được tốt (ví dụ buổi sáng bạn mới đi lặn bằng khí tài, chiều bạn lại đi lặn tự do), do trước khi lặn bạn đã hoạt động quá sức như bơi một đoạn đường dài để đến chỗ lặn bằng chân nhái hoặc bằng thuyền kayak ; hoặc bạn phải bơi ngược dòng hải lưu một đoạn dài, v.v. những vận động mạnh trước khi lặn làm bạn kiệt sức (hoặc giảm sức) dẫn đến lượng oxy trong máu của bạn cần phải tăng lên hơn so với lúc bình thường.

Bạn nghỉ trên mặt nước quá ít, lượng oxy trong máu của bạn chưa kịp phục hồi.

Bạn lặn ở một địa phương mà bạn mới tới (có độ cao khác với nơi bạn sống) lượng oxy trong không khí loãng hơn vì vậy mặc dù dung lượng khí bạn hít vào không thay đổi nhưng lượng oxy lại giảm. Áp suất khí quyển, độ ẩm của không khí, mức độ ô nhiễm của môi trường cũng ảnh hưởng tới lượng oxy trong không khí và lượng oxy bạn cần.

Tất cả các thợ lặn đều biết khả năng ngưng thở phụ thuộc rất nhiều vào tình trạng sức khoẻ, tâm trạng và khả năng tự điều chỉnh của mình.

Làm thế nào để tránh bị ngất khi lặn tự do : không có cách nào phòng ngừa triệt để cả, chỉ có thể hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất ví dụ như :

Hãy đi lặn với một chiến hữu thân cận (hiểu ý và hiểu rõ trình độ, thói quen của nhau) nhất là khi cần phải lặn khá sâu ở những vùng biển nguy hiểm. Không nên lặn cùng một lúc hãy thay nhau lặn, người này trông chừng người kia, có một chiến hữu bạn sẽ yên tâm hơn khi lặn, tâm trạng cũng sẽ thoải mái hơn. Không nên quên luyện tập cấp cứu, trợ giúp. Trong trường hợp đồng đội của bạn bị ngất, hãy nhanh tróng lặn xuống và đưa đồng đội lên, để cho dễ dàng hãy tháo thắt lưng chì của họ ra, bịt miệng và mũi họ lại để cho họ không nhả hơi ra và hút nước vào phổi theo phản xạ tự nhiên. Khi lên tới mặt nước lật ngửa nạn nhân lên tháo kính lặn và ống thở ra (có thể cởi cả mũ lặn ra cho nước lạnh làm họ tỉnh lại) cố gắng lay gọi để họ có thể tự thở được, cũng có thể thổi hơi như hô hấp nhân tạo, trong mọi trường hợp yêu cầu trợ giúp chuyên môn một cách nhanh nhất.

Nếu bạn phát hiện triệu chứng của thiếu oxy trong não hãy nhanh tróng nổi lên mặt nước, trong trường hợp bị hạn chế khả năng cử động (như bị cứng cơ đùi chẳng hạn) hãy nhanh tróng tháo thắt lưng chì ra, bộ đồ lặn sẽ giúp bạn nổi lên mặt nước, không nên ngước nhìn lên mặt nước đông tác này sẽ làm nghẹt động mạch ở cổ, hạn chế máu đưa lên não.

Hãy đi lặn ở trạng thái sức khoẻ tốt nhất, không nên uống rượu, bia, chất kích thích trước khi lặn. Giới hạn thời gian lặn sâu, tăng thời gian nghỉ giữa các lần lặn, nếu bạn vừa trải qua vận động mạnh như đá bóng, chơi thể thao, v.v. Xác định thời gian mất nước của mình và bổ xung nước kịp thời (xem thêm bài : tình trạng mất nước trong lặn tự do)

Đặc biệt quan trọng : nghỉ đủ thời gian trên mặt nước giữa hai lần lặn. Biết đây là một quy tắc khá ngặt nghèo nhưng dân lặn bắn cá thực tế rất ít khi thực hiện được, đó là một nghịch lý vì sau khi đổi hơi bạn phải lặn xuống ngay vì bạn có việc phải thực hiện dưới đó hoặc còn có những cơ hội mà bạn không muốn mất.

Hãy sử dụng đồng hồ lặn để đặt ra những cảnh báo nhắc nhở cho bạn những gì bạn cần tuân thủ (xem thêm : Đồng hồ lặn mares và kỹ thuật tăng thông khí trong lặn tự do).

Tai nạn do các phương tiện giao thông

Tai nạn do các phương tiện lưu thông trên mặt nước gây ra đối với dân lặn bắn cá theo một số thống kê ở một số nước thì lại là một nguyên nhân gây thương vong nhiều nhất. Các phương tiện giao thông này có thể là : tầu, thuyền, cano, mô-tô nước, các người lướt sóng bằng buồm, lướt sóng do cano kéo, v.v. tóm lại là tất cả những gì di chuyển trên mặt nước có động cơ hoặc không. Nguyên nhân rất đơn giản, họ di chuyển quá nhanh, không làm chủ được tốc độ hoặc họ không nhìn thấy bạn (nhất là khi bạn không có phao báo hiệu) và kết quả là họ va chạm vào bạn. Vị trí lặn bắn cá thường là nơi vắng vì vậy các phương tiện giao thông trên mặt nước đi qua đó thường đi với tốc độ nhanh và ít quan sát mặt nước phía trước nên tai nạn rất dễ xảy ra. Nếu bạn lặn bắn cá gần các khu du lịch như gần bãi tắm chẳng hạn, các phương tiện du lịch như cano, mô – tô nước cũng rất có thể va chạm vào bạn vì rất nhiều trường hợp người điều khiển là khách du lịch không thành thạo lắm về điều khiển, khả năng quan sát kém và thường là phóng rất bạt mạng. Còn một nguyên nhân nữa là có thể bị chấn thương do những người đánh cá bằng chất nổ gây ra (tai nạn này chắc chỉ ở Việt nam mới có). Để hạn chế việc xảy ra tai nạn có một số biện pháp sau :

Sử dụng phao báo hiệu (xem thêm bài phao báo hiệu) đây là một trong những bộ đồ nghề lặn bắn cá rất quan trọng. Với tuyệt đại đa số các nước có luật về lặn bắn cá đều bắt buộc phải có phao báo hiệu khi chơi môn thể thao này. Dù to, dù nhỏ nó cũng giúp cho các phương tiện giao thông đi ngang qua nơi bạn đang lặn né tránh hoặc cảnh giác (dù đại đa số là không giảm tốc độ). Trên các phao báo hiệu này phải cắm cờ gọi là cờ Alpha (là mẫu cờ được quy định trên toàn thế giới, bạn xem mẫu cờ tại ảnh đại diện của bài). Trong trường hợp bạn lỡ bị cá

c phương tiện giao thông này va phải thì họ cũng có thể dựa vào phao báo hiệu tìm ra bạn và đưa bạn đi cấp cứu. Bạn hãy thử hình dung một chút, bạn vừa lên đến mặt nước, một chiếc cano lướt qua và chạm vào bạn, bạn bị ngất đi, chiếc cano theo đà chạy khoảng 100 m sau đó mới quay lại, nếu không có chiếc phao báo hiệu họ làm sao tìm ra bạn.

Không nên lặn bắn cá ở những nơi dành riêng cho các phương tiện giao thông như bến cảng, bãi đỗ tàu thuyền (thực ra lặn bắn cá ở những bãi đỗ tầu cũng rất hay nhưng cần hết thức thận trọng), các đường rành riêng để lưu thông, thường là khoảng giữa hai hàng phao màu vàng. Không lặn bắn cá quá gần các bãi tắm vì còn một nguy hiểm nữa là bạn có thể bắn vào người khác. Không nên lặn bắn cá lúc mặt trời đang lên hoặc đang lặn (lúc còn nhá nhem sáng), lúc có nhiều sương mù, lúc có mưa kéo dài, là những lúc tầm quan sát bị thu hẹp lại rất nhiều. Nếu đi lặn bắn cá đêm thì cần phải có cách tổ chức đặc biệt – không nằm trong khuôn khổ bài viết này.

Luôn cảnh giác để tự bảo vệ mình : các va chạm nguy hiểm nhất thường là các va chạm do các phương tiện có động cơ gây ra, khi các phương tiện này lưu thông gần bạn thường thì bạn rất dễ phát hiện ra do tiếng ồn ở dưới nước nghe rất dễ và bạn hoàn toàn tránh được va chạm nếu bạn phát hiện ra nó trước.

Các nguy hiểm do tăng tác hại của bệnh lý

Những biểu hiện của bệnh lý, các biến chứng biến thành cấp tính của những bệnh mãn tính, v.v. đôi khi ở nhiều trường hợp không quá nguy hiểm, nhưng khi đi lặn bắn cá thì lại khác, bạn đang ở dưới nước (điều kiện cấp cứu gần như bằng không), bạn luôn luôn ở tình trạng thay đổi áp suất, bạn luôn luôn nhịn thở kéo dài, v.v. những tình trạng không quá nguy hiểm khi bạn ở trên mặt đất đôi khi lại rất nguy hiểm khi bạn đang lặn bắn cá. Chơi môn thể thao lặn bắn cá bạn phải chịu áp suất bên ngoài khá cao, và giảm áp khá nhanh do bạn lặn sâu và nổi lên nhanh, bạn phải luôn nhịn thở hầu như tới khả năng cực hạn của bạn, bạn phải chịu lạnh do ngâm mình dưới nước khá lâu, v.v. vì vậy tốt nhất trước khi theo đuổi môn thể thao này bạn nên được bác sỹ tư vấn xem chơi môn thể thao này có thích hợp với bạn không. Có rất nhiều bệnh nếu bạn mắc phải thì không nên chơi môn thể thao này vì nó có thể tăng nặng hoặc bộc phát cấp tính : các bệnh về tim mạch, về huyết áp, về đường hô hấp, hen xuyễn, viêm xoang mũi, tai giữa, v.v. các bạn mới làm đại phẫu thuật cũng không nên chơi.

Nếu quá nghiền thì hãy thực hiện kỹ thuật lặn bắn cá nước cạn (xem thêm kỹ thuật lặn bắn cá nước cạn).

Các nguy hiểm mang đến từ đại dương

Đại dương rất là huyền bí và nguy hiểm, nó thường không tha thứ cho những ai kém hiểu biết về nó và không được chuẩn bị tốt. Nếu bạn không quen biết các dòng hải lưu nó có thể lôi bạn ra xa, các dòng hải lưu ngầm có thể làm bạn bị kẹt dưới các rặng san hô, các ghềnh đá ngầm. Một cơn sóng bất ngờ có thể được tạo ra từ rất nhiều lý do ngay cả khi đang trời yên biển lặng có thể đập bạn vào vách đá hay những rặng đá ngầm.

Để hạn chế các rủi ro bạn cần phải :

Tìm hiểu các thông tin về vị trí lặn bắn cá nếu không phải là nơi bạn quen thuộc, việc tìm hiểu các thông tin về vị trí lặn bắn cá thường rất khó nhưng được đến đâu thì hay đến đấy, không nên tiếc chút công sức vì an toàn của bản thân mình. Những người không lặn thường chỉ cung cấp cho bạn những thông tin trên mặt nước, còn những dòng hải lưu ngầm, các rips ngầm thường chỉ dân lặn mới biết. Trong trường hợp thông tin thiếu bằng cảm quang bạn cũng có thể đánh giá được mức độ nguy hiểm ví dụ : những đợt bọt sóng (nhìn từ trên cao như một lưỡi dao trắng cắt vào bờ biển ; có thể đó là hai dòng hải lưu giao thoa, cũng có thể do đáy biển nơi đó có những biến đổi đặc biệt ; nên tránh vì dù có cá bạn cũng khó mà bắn được trong đám bọt nước như vậy. Những cơn sóng xuất hiện liên tục mặc dù biển đang lặng, nơi đó có nhiều đá ngầm (có khi là cả một rặng đá ngầm) làm độ sâu biến đổi đột ngột tạo nên sóng, hãy tìm đường vòng nếu bạn muốn đi ra xa hơn vì đoạn đó thường khó vượt qua, bơi thì không đủ độ sâu, đi bằng chân thì lại quá sâu, vượt qua nó bạn sẽ rất vất vả và chắc chắn bạn sẽ có vài vết thương nhẹ. Nếu gặp rips (những dòng thuỷ lưu kéo bạn ra xa) không bao giờ nên bơi ngược dòng (trừ khi rips bạn quen thuộc) hãy thả trôi sau đó theo hướng khác bơi vào bờ hoặc bơi vuông góc với dòng hải lưu cho đến khi thoát ra khỏi rips.

Có rất nhiều dòng hải lưu tạo ra do tác động của thuỷ triều nên ở những vùng tác động của thuỷ triều lớn (càng gần xích đạo tác động của thuỷ triều càng nhỏ) bạn hãy theo dõi thuỷ triều để phòng tránh, theo dõi thuỷ triều cũng là một yếu tố quan trọng để đánh giá xem tại thời điểm bạn đi có cá không và loại cá gì.

Hãy trang bị tối ưu nhất để tránh những tai nạn bất ngờ như : có bộ đồ lặn để giảm bớt chấn thương nếu bị va chạm vào vách đá, đeo găng tay để khi chống tay hay bám vào vách đá không bị đứt tay, có dao để cắt dây khi cần thiết. Trang bị gọn nhẹ nhất có thể để tăng độ linh hoạt của bạn trong nước, khi cần sẵng sàng bỏ đi những thứ không cần thiết để cứu mạng ví dụ như nếu bạn bắt cua, hay những sinh vật có vỏ cứng, v.v. chúng thường rất nặng, nếu bạn gặp nguy hiểm đôi khi phải cắt đứt dây từ bỏ chúng. Nếu bạn gặp mưa, sương mù che khuất tầm nhìn của các phương tiện giao thông đôi khi bạn phải trang bị dụng cụ phát sáng trên phao báo hiệu, la bàn để biết hướng nào là bờ, tất nhiên có GPS dẫn đường là tốt nhất (GPS dưới nước hiện nay vẫn còn là ước mơ của dân lặn bắn cá hy vọng nó sẽ sớm thành hiện thực).

Cá mập và các động vật khác ở dưới biển

Cá mập, ai nghe đến cũng đã sợ, và thực tế đôi khi nó cũng rất nguy hiểm, bởi vì chúng có một hàm răng rất sắc, và với một hàm răng trời sinh như vậy thì nó cũng phải cắn cái gì đó chứ và đôi khi cắn vào bạn thì cũng chẳng có gì là lạ cả. Những vụ bị cá mập tấn công thì được đề cập đến đầy rẫy trên mạng, tôi không cần phải nhắc tới nữa. Vậy làm sao để tránh, không hoàn toàn tránh được, đôi khi chỉ dựa vào may mắn thôi, tuy nhiên để giảm bớt rủi ro thì có thể, có một số lưu ý bạn cần chú ý và ghi nhớ :

Tìm hiểu thông tin (xem thêm : Đi du lịch theo chủ đề lặn bắn cá) xem ở vùng biển bạn định lặn bắn cá có những loại cá mập gì, hình dáng, đặc tính, v.v. để bạn tránh xa chúng nếu chúng nguy hiểm, còn ở những nơi bạn quen thuộc thì chắc bạn đã quá quen thuộc cách để đối phó với chúng. Một số nguyên tắc sau để đối phó với cá mập bạn cần phải nhớ :

Tuyệt đối không treo cá trên người, những con cá treo trên người bạn chính là mồi của cá mập và chúng cũng chẳng kiêng dè gì mà không cắn luôn cả bạn. Hãy giết chết ngay con mồi để máu của chúng ngừng ra và sự giãy dụa của chúng cũng thu hút, kích thích lũ cá mập, nên bỏ con mồi (cá bắn được) vào phao nổi để cách li chúng với nước vì máu và mùi tanh của nó có thể thu hút lũ cá mập từ xa. Trong trường hợp bạn tham gia lặn bắn cá biển sâu (xem bài Lặn bắn cá biển sâu) nên tránh xa các vùng thả mồi nhử, lũ cá mập có thể hiểu lầm bạn, chỉ tiến vào khi quan sát thấy con mồi của bạn và quan sát kỹ xem có thấy cá mập hay không, tốt nhất là nên có đồng đội quan sát và bảo vệ phía sau lưng của bạn.

Nếu gặp cá mập hãy luôn nhìn thẳng vào mắt nó, chĩa mũi tên vào hướng nó, nếu nó lại gần thì hướng thẳng mũi tên vào mắt nó, nhớ đừng đâm nhé nếu nó chưa thực sự tấn công bạn, nếu nó tấn công thực sự thì hãy đâm thẳng vào mắt nó, hy vọng nó đau và từ bỏ ý định tấn công bạn, tấn công vào những chỗ khác cũng chẳng ăn thua gì đâu. Không nên quay đầu bỏ chạy vì như vậy sẽ kích thích nó, tuyệt đối không bao giờ tấn công nó trước làm nó tức giận. Khi chúng đang tranh nhau mồi thì hãy tránh càng xa càng tốt. Khi bạn theo dấu của con cá bạn vừa bắn (xem thêm : lặn bắn cá biển sâu) bạn hãy thận trọng bọn cá mập cũng có thể theo ngay phía sau. Hãy luôn có đồng đội ở những vùng biển có nhiều cá mập vì bạn không thể nhìn thấy phía sau mình, nên nhớ rằng cá mập không có động cơ cho nên dù nó có ở ngay phía sau bạn thì bạn cũng sẽ không phát hiện ra, hãy trang bị những dụng cụ chống cá mập như Sharkshield, shark shokeh có tác dụng phần nào làm lũ cá mập tránh xa.

Ngoài cá mập ra dưới đại dương còn rất nhiều loại động vật nguy hiểm khác, mỗi nơi mỗi khác không thể kể hết được (bạn có thể xem thêm : Những động vật nguy hiểm khi lặn biển ở Guadeloupe), và những bài khác khi đề cập tới những vùng biển cụ thể.

Những tai nạn do thay đổi áp suất

Khi ở trên mặt nước áp suất khí quyển là 1 bar, tới độ sâu 10 m áp suất sẽ là 2 bar, tức là tại độ sâu 10m áp suất trên người bạn sẽ tăng lên gấp đôi. Nếu theo công thức PxV= không đổi thì nếu áp suất tăng lên thì thể tích sẽ giảm đi còn một nửa, hay nói cách khác nếu ta chứa 5 lít không khí vào một vào một túi mềm (túi mềm không có lực chống lại áp suất) nếu đưa túi này xuống độ sâu 10m thì thể tích túi khí chỉ còn hơn hai lít. Và ngược lại túi khí 5 lít ở 10 m đưa lên mặt nước thể tích của nó sẽ là 10 lít. Vì áp suất nên một số khoang rỗng trong cơ thể sẽ bị ảnh hưởng nhiều khi lặn sâu như xoang mũi, tai giữa, răng, phổi (tham khảo bài : sự trả giá khủng khiếp cho con người nếu đi quá giới hạn của biển). Trong đó khoang giữa của tai thường bị ảnh hưởng nhất (xem thêm bài chấn thương do áp suất khi lặn). Tai nạn nguy hiểm hơn xảy ra do áp suất giảm quá nhanh (nổi lên quá nhanh) có thể làm bạn bị chấn thương tai, xoang hay mạch máu do hiện tượng thể tích khí tăng đột ngột. Tuy nhiên những tai nạn về tăng, giảm áp suất không quá quan trọng đối với dân lặn bắn cá, lý do : dân lặn bắn cá thường không lặn quá sâu, trung bình chỉ khoảng 12m, đôi khi tới 25m đến 30m nhưng không nhiều, với dân lặn bắn cá đã từng hoặc thường xuyên đạt tới độ sâu này thì việc thích nghi với áp suất không phải là khó. Những nguy hiểm về áp suất thường được đặt nặng hơn với những người lặn với thiết bị hỗ trợ thở dưới nước họ thường xuống độ sâu lớn và và thời gian lâu hơn. Nếu có thời gian tôi sẽ bổ xung những bài chi tiết hơn về từng trường hợp. Tuy không quá quan trọng nhưng không phải là vấn đề bạn không cần quan tâm. Cái bạn cần quan tâm là làm sao hạn chế nhiều nhất tác hại của nó, cụ thể :

Khi lặn xuống bạn bị đau tai do áp suất bên ngoài, cách giải quyết tương đối đơn giản tuy nhiên mỗi người phù hợp với một cách khác nhau. Cách phổ biến nhất : bịt mũi, khoá đường thở bằng miệng rồi thở mạnh ra (không khí không thoát ra ngoài đâu nhé) một lượng nhỏ không khí sẽ được đẩy vào xoang mũi và một phần sẽ đẩy vào khoang giữa của tai cân bằng với áp lực bên ngoài, động tác này thường phải làm nhiều lần cho tới khi bạn thấy dễ chịu thì thôi. Với nhiều người đã quen với độ sâu này thường chỉ cần nuốt nước bọt hay mở rộng quai hàm là được và cũng thường chỉ cho một hai lần lặn đầu, những lần tiếp theo nếu không tăng độ sâu thì cũng không cần làm gì cả, cơ thể sẽ tự thích nghi với áp suất bên ngoài. Bỏ ống thở ra khi lặn bạn sẽ dễ dàng điều chỉnh áp suất hơn.

Khi bạn lặn tới một độ sâu nhất định áp suất trên kính lặn rất lớn làm mặt kính ép sát vào mặt bạn ‘’xem thêm bài Kính lặn’’ có thể gây ra rối loạn tầm nhìn do lực ép lên mắt, mắt kính thường biến dạng (nếu mắt kính làm bằng nhựa) khung kính biến dạng (nếu là loại khung mềm), đôi khi mặt kính ép sát vào mũi nếu là loại một mắt kính lớn ; kính có thể tích (khoảng không khí chứa trong kính lặn khi bạn đeo) càng lớn thì ảnh hưởng càng cao. Để khắc phục tình trạng này bạn phải thực hiện cân bằng áp cho kính lặn. Phương pháp rất đơn giản, thở ra đằng mũi ép không khí vào trong khoảng trống giữa kính lặn và mặt để cho thể tích nó trở về bình thường, khi nổi lên thì động tác làm ngược lại. Lưu ý : phải xuống sâu mới cân bằng áp, nếu bạn cân bằng áp quá sớm không khí sẽ đẩy lớp joan lên lọt ra ngoài, nước sẽ tràn vào trong kính, phải luyện tập cách thở ra từ từ – thường là thở ra từng đoạn ngắn đến khi nào cảm thấy đầy thì thôi, không được thở ra quá nhiều kính lặn có thể bị lọt nước ; xử lí hiện tượng bám sương thật tốt vì khi cân bằng áp cho kính lặn có thể làm cho mặt kính bị mờ. Không xiết dây đeo quá mạnh, không dùng hơi hít vào đế kính bám chắc vào mặt (trừ khi bạn không lặn – hoặc rất ít lặn) vì khi lặn xuống bạn sẽ phải sớm cân bằng áp hơn ; cuối cùng là chọn kính lặn có phần mũi không quá nhỏ, phải có đủ không gian để mũi có thể hít vào, thở ra trong kính lặn, nếu joan silicon sát vào lỗ mũi và bịt kín mũi thì không thể cân bằng áp được. Khi cân bằng áp cho kính lặn bạn có thể dùng tay giữ joan silicon ngay trước lỗ mũi để tránh bị lọt nước hoặc dùng một sợi dây cao su để giữ nếu vị trí này hay bị lọt nước. Ảnh hưởng của áp suất sẽ tăng mạnh khi bạn đang bị các bệnh về hô hấp, tai, xoang, răng .v.v.

Tai nạn vì chết đuối

Nói với dân sông nước ai cũng cười, nhưng thực sự là như vậy, chết dưới nước đến 99% vẫn là chết đuối, các nguyên khác cũng chỉ là dẫn đến kết quả cuối cùng là chết đuối mà thôi. Vì vậy không phòng tránh được tai nạn này mà chỉ phòng tránh những những nguyên nhân dẫn đến tai nạn này mà thôi. Người Việt mình còn có một cụm từ gọi là ‘đuối nước’’ đó là trạng thái chuẩn bị bước vào trạng thái ‘’chết đuối’’. Người không biết bơi chết đuối khác, người bơi giỏi chết đuối khác, đối với dân lặn bắn cá nếu đã lên đến mặt nước thì rất khó bị ‘’đuối nước’’ với sức nổi của bộ đồ lặn họ chỉ cần lật ngửa lên là ok, dù có bị chuột rút tay, chân (trừ khi bị chuột rút cơ hoành hoặc cơ lườn phía sau) họ có thể trôi nổi hàng tiếng đồng hồ để phục hồi sức hoặc chờ người khác đến cứu, nếu không chết vì lạnh, đói, khát hoặc bộc phát các bệnh về tim, mạch, v.v. Nhưng nếu bị két ở phía dưới như mắc phải lưới đánh cá, bị rong rêu quấn, kẹt trong dãy san hô v.v. mà không ngoi lên được thì thợ lặn cũng vẫn cứ chết đuối như thường còn bị ngất trước khi ‘’đuối nước’’ thì người nào cũng như nhau.

8, Tai nạn do sử dụng bộ đồ nghề lặn bắn cá.

Không có ai dám nói là mình sử dụng dao mà không đứt tay. Sử dụng bộ đồ nghề lặn bắn cá cũng vậy, ai cũng có thể mắc phải những sơ xuất. Để tránh các sơ xuất có thể dẫn đến các tai nạn đáng tiếc bạn nên lưu ý một số vấn đề : tìm ra những quy trình sử dụng bộ đồ nghề lặn bắn cá hợp lý và an toàn, rèn luyện thói quen sử dụng bộ đồ nghề an toàn và luôn luôn cảnh giác rằng lặn bắn cá là một môn thể thao nguy hiểm. Trước hết súng bắn cá là một dụng cụ gây nguy hiểm và gây ra nhiều tai nạn nhất trong bộ đồ nghề lặn bắn cá.

Một sáng thứ 7 tháng 6/2012 Pierre Gaston, 47 tuổi đã bị một đồng đội bắn một mũi tên vào đầu, một tai nạn rất hiếm xảy ra và ông ta đã chết. Kết luận điều tra của cảnh sát cho thấy do sự thiếu kinh nghiệm của đồng đội ông ta, hôm đó tầm nhìn dưới nước rất tốt (17 m) đồng đội ông ta đã ‘’vội vàng bắn vào một cái bóng’’.

Có rất nhiều những tin tức như vậy, tai nạn có thể không nghiêm trọng bằng nhưng phần lớn lỗi lầm đều có thể phòng tránh được. Vì vậy để giảm bớt các rủi ro do sử dụng súng bắn cá bạn cần phải tuân thủ và lưu ý một số động tác sử dụng súng bắn cá như sau :

Không bao giờ lên đạn ‘’mắc dây cao su vào mũi tên’’ khi ở trên cạn, lý do : khi bắn ở trên cạn mũi tên đi rất xa (do không có lực cản của nước), đôi khi làm đứt luôn cả sợi dây giữ mũi tên và tai nạn có thể không lường trước được.

Khi ở dưới nước : không bắn nếu không rõ mục tiêu và chưa quan sát kỹ xung quanh nhất là khi nước đục, khi có đồng đội đi cùng, khi gần các bãi tắm.

Luôn luôn chĩa mũi súng về phía bạn có thể quan sát được : về phía trước hoặc xuống phía dưới. Tuyệt đối không chĩa súng về phía đồng đội bao gồm không quay phim đồng đội bằng camera gắn trên súng bắn cá. Không chĩa súng về phía sau kể cả khi bạn đang di chuyển về phía vị trí lặn bắn cá bởi vì bạn không thể khẳng định được có ai đang ở phía sau bạn hay không.

Sử dụng loại súng bắn cá an toàn : là loại súng bắn cá có chốt an toàn, có vòng bảo vệ cò. Có rất nhiều bạn sử dụng súng bắn cá tự chế không có bộ phận chốt an toàn và không có vòng bảo vệ cò súng, rất nguy hiểm, vì một lý do nào đó rất dễ xảy ra cướp cò. Nếu bạn sử hai súng một lúc thì súng chưa sẵn sàng bắn nên cài chốt an toàn, rèn luyện thói quen cài chốt an toàn khi chưa chuẩn bị bắn. Chỉ đặt tay lên cò súng khi chuẩn bị bắn vì có thể có nhiều nguyên nhân khiến bạn xiết cò súng như giật mình, sóng đánh súng bị hất sang ngang, lạnh quá run làm cổ tay theo phản xạ xiết lại, v.v. nếu có thể không dùng tới quận dây giữ mũi tên thì không dùng vì có nó mũi tên đôi khi vượt qua tầm kiểm soát của bạn.

Với các dụng cụ khác nguy hiểm ít hơn nhưng không phải là không có : dao có thể làm cho bạn bị thương, thắt lưng chì có thể tụt xuống khoá lấy chân bạn, các sợi dây có thể quấn lấy chân hoặc người bạn, v.v. hãy rèn luyện động tác thành thục và tạo thành một thói quen tốt. Hãy cảnh giác với những người mới chơi môn thể thao này, hơi nước làm mờ kính lặn và họ có thể không phân biệt được bạn và cá.